W dniu 10 kwietnia 2019 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał) wydał pierwszą opinię doradczą (dalej: Opinia) na podstawie Protokołu 16. do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja), który wszedł w życie w dniu 1 sierpnia 2018 roku. Obecnie protokół obowiązuje jedynie wobec 10 Państw Członkowskich Rady Europy, które ratyfikowały Protokół 16 do Konwencji. Polska nie jest związana tym protokołem.

Opinia została wydana na wniosek francuskiego Sądu Kasacyjnego (Cour de Cassation) będącego odpowiednikiem sądu najwyższego we Francji. Pisemne uwagi przedłożyły Rządy Francji, Wielkiej Brytanii, Republiki Czeskiej, Republiki Irlandii, francuski Ombudsman, Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Płci na Wydziale Socjologii i Nauk Społecznych Uniwersytetu w Trydencie, oraz organizacje pozarządowe – AIRE Center, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, ADF International, Międzynarodowa Koalicja na rzecz Zakazu Macierzyństwa w wyniku Surogacji, oraz Stowarzyszenie Katolickich Lekarzy z Bukaresztu.

Sprawa we francuskim Sądzie Kasacyjnym rozpoznawana jest w związku z wyrokiem Trybunału w sprawie Mennesson przeciwko Francji (65192/11), na który Trybunał powoływał się w niniejszej opinii.

Pytania Sądu Kasacyjnego dotyczyły kwestii odmowy wpisu do francuskiego rejestru narodzin, małżeństw oraz zgonów (dalej: Rejestr) zagranicznego aktu urodzenia dziecka, z którego wynikało, że dziecko narodziło się w wyniku transakcji o surogację pełną (gestational surrogacy) w zakresie, w jakim ten akt urodzenia wskazywał matkę zamierzoną (intended mother), jako pełnoprawną matkę (legal mother), a jednocześnie dokonania, na podstawie tego samego aktu urodzenia, wpisu ojca zamierzonego będącego ojcem biologicznym dziecka. Sąd francuski zadał  pytanie, czy w przypadku odmowy wpisu Państwo Członkowskie przekracza margines uznania przysługujący mu w zakresie art. 8 Konwencji (oraz czy należy wprowadzić rozróżnienie w sytuacji, w której dziecko zostało poczęte z wykorzystaniem komórki jajowej zamierzonej matki.

Trybunał przeprowadził pod tym kątem analizę prawno-porównawczą systemów wybranych 43 Państw Stron Konwencji.
Trybunał stwierdził, że przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy dwa czynniki miały dominujące znaczenie: zasada najlepiej pojętego interesu dziecka oraz kwestia marginesu uznania przysługującego Państwom Stronom.

W konkluzji Trybunał stwierdził, że w sytuacji, jak w zadanym przez Trybunał Kasacyjny pytaniu (dziecko zostało urodzone za granicą w wyniku ustaleń odnośnie surogacji pełnej, do której użyto komórki rozrodczej męskiej pochodzącej od zamierzonego ojca, a żeńskiej od dawcy-strony trzeciej) prawo dziecka do poszanowania życia prywatnego w rozumieniu art. 8 Konwencji wymaga, aby prawo krajowe zapewniało możliwość uznania prawnej relacji rodzic-dziecko z zamierzoną matką wskazaną w akcie urodzenia sporządzonym zgodnie z prawem za granicą, jako „pełnoprawnej matki” jednakże to prawo wynikające z Konwencji nie wymaga, aby takie uznanie przybierało formę wpisu do Rejestru szczegółów aktu urodzenia sporządzonego za granicą zgodnie z prawem; inne środki, jak adopcja dziecka przez zamierzoną matkę mogą być zastosowane pod warunkiem, że procedura przewidziana przez prawo krajowe zapewni, że będzie to wprowadzone w życie szybko i efektywnie, w zgodzie z interesem dziecka.

Trybunał wydaje opinię w składzie Wielkiej Izby. Opinia nie wiąże ani sądu pytającego ani państw będących stronami Protokołu nr 16.