Zgodnie z Kodeksem karnym zabronione jest:

1. Przestępstwa ścigane z urzędu:

1. pozbawienie życia - art. 148 k.k.;
2. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci: pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia bądź innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała – art. 156 k.k.;
3. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia powyżej siedmiu dni - art. 157 § 1 k.k.;
4. pozbawienia wolności (uwięzienie kogoś, przetrzymywanie go wbrew woli) – art. 189 k.k.;
5. stosowanie przemocy wobec osoby lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia – art. 191 k.k.;
6. wdarcie się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo zaniechanie jego opuszczenia wbrew żądaniu osoby uprawnionej – art. 193 k.k.;
7. zgwałcenie – art. 197 k.k.;
8. wykorzystanie bezradności innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem - art. 198 k.k.;
1. doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności poprzez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia (np. osoba pokrzywdzona obcuje płciowo ze sprawcą, bo jeśli tego nie uczyni zostanie wyrzucona z mieszkania, a nie ma pieniędzy) - art. 199 k.k.;
10. znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 207 k.k.;
11. porzucenie wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 210 k.k.;
50. uprowadzenie wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru małoletniego poniżej lat 15 albo osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 211 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione prokurator ma obowiązek podjąć działania, gdy tylko uzyska informację, że zachodzi podejrzenie ich popełnienia (np. z gazety, od interweniującego policjanta, od kuratora, od sąsiada, od nauczyciela).

W Polsce obowiązuje społeczny obowiązek zawiadamiania o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu (art. 304 § 1 k.p.k.), dlatego każdy to ma wiedzę o takim przestępstwie powinien zawiadomić odpowiedni organ (np. policja, prokuratura). Organy po otrzymaniu informacji o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu działają nawet wówczas, gdy osoba pokrzywdzona tego nie chce.

2. Przestępstwa ścigane z urzędu, ale na wniosek pokrzywdzonego:

1. grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba ta wzbudza uzasadnioną obawę, że będzie spełniona - art. 190 k.k.;
2. uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej, które wzbudza uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza prywatność osoby nękanej – art. 190a k.k.;
3. stosowanie przemocy uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego – art. 191 § 1a k.k.;
4. niszczenie, uszkadzanie cudzej rzeczy lub czynienie jej niezdatną do użytku – art. 288 k.k.;
5. nieumyślne naruszenie czynności narządów ciała lub nieumyślne wywołanie rozstroju zdrowia na okres dłuższy niż 7 dni – art. 157 § 5 k.k. w zw. z art. 157 § 1 k.k.;
6. nieumyślne lub umyślne naruszenie czynności narządów ciała oraz nieumyślne lub umyślne wywołanie rozstroju zdrowia na okres krótszy niż 7 dni, jeśli pokrzywdzony będący osobą najbliższą dla sprawcy zamieszkuje wspólnie z nim – art. 157 § 5 w zw. z art. 157 § 3 k.k.;
7. uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego – art. 209 k.k.
8. kradzież na szkodę osoby najbliższej – art. 278 § 4 k.k. oraz kradzież szczególnie zuchwała, na szkodę osoby najbliższej - art. 278a § 2 k.k.;
1. kradzież z włamaniem na szkodę osoby najbliższej art. 279 § 2 k.k.
10. przywłaszczenie rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego na szkodę osoby najbliższej – art. 284 § 4 k.k.
11. oszustwo na szkodę osoby najbliższej– art. 286 § 4 k.k.
50. zniszczenie mienia – art. 288 k.k.

W sprawach o te czyny zabronione prokurator ma obowiązek prowadzić postępowanie z urzędu, ale dopiero gdy pokrzywdzony złoży wniosek o ściganie na Policji lub w prokuraturze. Oznacza to, że osoba pokrzywdzona musi oświadczyć, iż chce, aby ścigać sprawcę czynu i prowadzić w tej sprawie postępowanie karne. Jeśli osoba pokrzywdzona takiego wniosku nie złoży, Policja i prokurator nie mogą działać.

Wniosek taki może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - aż do zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sąd wyraża zgodę tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu obecny na rozprawie lub posiedzeniu prokurator. Jeśli prokurator się sprzeciwi, sąd nie może zgodzić się na cofnięcie wniosku i postępowanie toczy się dalej. Jeśli prokurator się zgodzi, sąd postępowanie umarza.

Po wycofaniu wniosku, nie można go złożyć ponownie.

Wniosek może zostać złożony zarówno ustnie do protokołu przesłuchania na Policji lub w prokuraturze, jak i pisemnie (można napisać go samodzielnie)

3. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego:

1. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia na okres do siedmiu dni, jeżeli osoby najbliższe nie mieszkają razem – art. 157 § 2 k.k.;
2. uderzenie człowieka lub naruszenie jego nietykalności cielesnej w inny sposób – art. 217 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione osoba pokrzywdzona jest oskarżycielem przed sądem tzw. oskarżyciel prywatny.

Aby sprawa została wszczęta należy napisać samodzielnie akt oskarżenia a następnie złożyć go do sądu. Można także złożyć skargę ustnie na Policji. Policja sporządzi wówczas protokół z tej czynności i prześle go do sądu.

Opłata za sprawę wynosi 300,00 zł. Wnosząc akt oskarżenia do sądu należy razem z nim złożyć także dowód uiszczenia do kasy sądowej kwoty 300 zł. Jeżeli osoba pokrzywdzona nie jest w stanie ponieść tej opłaty może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Może zwrócić się także do prokuratora, aby objął tę sprawę „ściganiem z urzędu” czyli, aby prokurator był oskarżycielem przed sądem. (Patrz dodatkowo pytanie 5)